Çameli’nin Gökçeyaka köyünde yaşayan, yöresel müziği amcaları ve dayılarından öğrenen bölgede sanatıyla tanınan bir isim haline gelen Hayri Dev’in hayatı 69 yaşında Fransız bir araştırmacı tarafından keşfedilmesiyle değişti. Hem Denizli hem ülke hem de müziğiyle dünyaca tanınır hale gelen Hayri Dev’in renkli hayatı dillere destan.
Hayri Dev, 1933 yılında Çameli ilçesinin Gökçeyaka Köyü’nde dünyaya geldi. Dev, köyünde bir süre çobanlık yaptı. Dağlarda yankılanan yanık kaval sesine, düğünlerde dinlediği üç telli saza gönül verdi. Dev, cura denilen 3 telli çalgıyı öğrenip, söylemeye çocukluk yıllarında başladı. Dev, 15 yaşındayken dedesinin tavsiyesiyle üç telli saz çalmayı öğrenerek, yöredeki aşıkların atışmalarını dinleyip söyledikleri türküleri ezberledi. 2’si erkek, 3’ü kız 5 çocuğu olan Hayri Dev, ailesinden habersiz elindeki üç telli sazı ve çam düdüğünü hiç bırakmadı.
Okuma yazmayı vatani görevi sırasında öğrenen Dev, geçimini uzun süre çobanlıkla ve düğünlerde saz çalarak sağladı. Dev sanatıyla bölgede düğünlerin aranan ismi haline de gelmeyi başardı. Kendine has ezgileri, üç telli sazdaki ustalığı tam 69 yaşına bastığında Teke yöresi kültürünü inceleyen Fransız araştırmacı Jerome Cler tarafından keşfedildi.
Cler’in kendisini Paris'e davet etmesinin ardından yaşamı değişen Hayri Dev, müzisyen arkadaşlarıyla yurt dışında konserler verdi. Davet üzerine 1996 yılında Fransa ve Almanya'ya giderek müzik festivallerine katılan Dev, 1997 yılında Amsterdam'da, 1998'de Strasbourg Marc Bloch Üniversitesinde konser verdi, 2002'de Brüksel'de Beaux-Arts'ta, 2003'te Paris'te Fransız Kültür Bakanlığı yetkililerinin de katıldığı özel dinletilerde sanatını icra etti. Hayri Dev, çaldığı yöresel çam düdüğüyle UNESCO tarafından, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi kapsamında 2008 yılında "Yaşayan İnsan Hazinesi Kültürel Miras Taşıyıcısı" ilan edildi. Yaşamı ve sanatı belgesellere konu olan Dev, dünyada birçok üniversitede ders verdi. Bir süre Denizli Büyükşehir Belediye Konservatuarı'nda üniversite öğrencilerine de ders veren Dev'e, yöre halkı "Koca Usta" ismini verdi.
FRANSIZ ARAŞTIRMACI O’NUN İÇİN GELMİŞ
Fransız araştırmacı Cler’in ünlü sanatçı Dev’i keşfetmesi de gerçekten masalsı bir hikayeyi içinde barındırıyor. Hayri Dev’in hayatını değiştirecek olay 1992 yılında yaşandı. Fransız Jerome Cler, İspanya'da duyduğu bir bağlama sesinin büyüsüne kapılarak Türkiye'ye geldi. 1500 metre yükseklikteki Çameli ve Fethiye dağlarında uzunca bir süre bu sesin kaynağını bulmaya çalışırken yörenin kültürü hakkında 350 sayfalık bir tez hazırladı. Sorbonne Üniversitesi'nin Etimoloji Bölümü'nden doçentlik alması da bu tezle oldu. Cler, Türkiye'ye işte bu tarihte geldi. Hayri Dev'i buldu. Dinlediği ses, Dev'in elindeki üç telli saza aitti. Daha sonra 15 kişilik bir Fransız ekibi tekrar köye geldi. Dev'in hayatı 'Ormanlar Arkası' adlı belgesel filmle anlatıldı. Fransız müzikologlar, üç defa ülkelerine konser verdirtmek üzere çağırdılar. Hatta bir Fransız her yıl Hayri Dev'den ders almak üzere, Çameli'ne kadar geliyor; belgesel çekimler yapıyordu.