Türkiye’de hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığı tartışmaları, 19 tanınmış ismin imzaladığı “Adalet Çağrısı” bildirisiyle yeniden gündeme taşındı. AK Parti’nin kurucuları arasında yer alan eski Milli Eğitim Bakanı Hüseyin Çelik’in öncülüğünde yayımlanan bildiri, Demokrasi Platformu bünyesinde kamuoyuyla paylaşıldı. Bildiride, hukuk devletinin temel ilkelerinin zedelendiği ve yargının siyasallaştığı iddia edildi.
HÜSEYIN ÇELİK’İN ÖNCÜLÜĞÜNDE TARİHİ ÇAĞRI
Hüseyin Çelik, sosyal medya hesabından bildiriyi, “Demokrasi Platformu’nda yayınladığımız Adalet Çağrısı’nı kamuoyuna arz ediyorum. Saygılarımla” notuyla paylaştı. Çelik, AK Parti’nin kuruluş sürecinde Doğru Yol Partisi’nden ayrılarak partinin program yazımına katkıda bulunmuş ve TBMM’de ilk grup başkanvekilliği görevini üstlenmişti. Bildiride, “Adaletsizlik bir beka sorunudur. Hukukun üstünlüğü yoksa adalet de yoktur,” ifadeleriyle hukuk devleti ilkesine vurgu yapıldı. Çelik’in bu çıkışı, AK Parti içinden gelen en dikkat çekici eleştirilerden biri olarak değerlendirildi.
HAŞIM KILIÇ’IN ROLÜ VE GEÇMİŞİ
Bildiride imzası bulunan eski Anayasa Mahkemesi (AYM) Başkanı Haşim Kılıç, 2007-2015 yılları arasında AYM başkanlığı yaptı. 2008’de AK Parti’nin kapatılma davasında belirleyici bir rol oynayan Kılıç, partinin kapatılmaması yönünde oy kullanarak dikkat çekmişti. AYM’nin 6 üyesinin kapatma yönünde, aralarında Kılıç’ın da bulunduğu 5 üyenin ise karşı yönde oy kullandığı davada, nitelikli çoğunluk sağlanamadığı için AK Parti kapatılmaktan kurtulmuştu. Kılıç, bildiride, “Devletin meşruiyeti hukuktan gelir,” diyerek yargı bağımsızlığının önemini vurguladı.
2017 ANAYASA DEĞIŞIKLIĞI ELEŞTIRISI
Bildiride, 2017 Anayasa değişikliğiyle yürütme erkinde kişiselleşme yaşandığı ve kuvvetler ayrılığı ilkesinin “kuvvetler birliğine” dönüştüğü belirtildi. Yasama ve yargının, yürütmenin kontrolü altına girdiği savunulurken, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarının uygulanmaması eleştirildi. “Türkiye’de hukuk devleti askıya alınmış, yargı yürütmenin etkisi altına girmiştir,” ifadeleriyle mevcut durumun vahameti ortaya konuldu. Bildiride, keyfi tutuklamalar, gizli tanık uygulamaları ve kayyım atamaları da hukuka aykırı uygulamalar olarak sıralandı.
YARGI BAĞIMSIZLIĞI VE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ VURGUSU
Bildiri, yargı mensuplarının siyasi görüşlerini kararlarına yansıtmalarının, hukuk devletinin en ciddi sorunu olduğunu belirtti. İfade özgürlüğünün ciddi şekilde daraltıldığına dikkat çekilerek, bu alanın genişletilmesi gerektiği vurgulandı. “Hukukun taraflı ve ayrımcı uygulanması, devletin meşruiyetini ve halkın devlete güvenini sarsar,” ifadeleriyle adaletin toplumsal barış için vazgeçilmez olduğu ifade edildi. Ayrıca, “iltisak” ve “gizli tanık” gibi uygulamaların adil yargılanma ilkesini zedelediği belirtildi.
TOPLUMSAL BARIŞ VE KALKINMA İÇİN ADALET
Metinde, adaletin sadece hukuki bir mesele olmadığı, aynı zamanda toplumsal barış ve ekonomik kalkınmanın temeli olduğu vurgulandı. “Hukukun ve adaletin olmadığı yerde barış ve huzur, barış ve huzurun olmadığı yerde üretim, verim, gelişme ve kalkınma olmaz,” ifadeleriyle adaletin ekonomi ve demokrasi üzerindeki etkisi öne çıkarıldı. Bildiride, Bertolt Brecht’in “Adalet halkın ekmeğidir” sözüne atıf yapılarak, adaletsizliğin bir “beka sorunu” olduğu belirtildi.
İKTİDARA VE YÖNETİCILERE ÇAĞRI
Bildiri, iktidarı, yöneticileri ve hukuk uygulayıcılarını hukukun üstünlüğü ilkesine uymaya çağırdı. “Ülkemizin hukuk devletine, eksiksiz ve gerçek demokrasiye kavuşması için herkesi hukuka ve adalete bağlı kalmaya davet ediyoruz,” denilerek, bu çağrının tüm duyarlı yurttaşların sorumluluğu olduğu vurgulandı. Metin, Herakleitos’un “Adaletsizliği bir yangından daha çabuk önlemek gerekir” sözüyle tamamlandı.
İMZA ATANLAR ARASINDA TANINMIŞ İSİMLER
Bildiriyi imzalayan 19 kişi arasında eski bakanlar, milletvekilleri, akademisyenler ve hukukçular yer aldı. Hüseyin Çelik, Haşim Kılıç, Ertuğrul Günay, Bahattin Yücel, Ertuğrul Yalçınbayır, Figen Çalıkuşu, Hakan Tartan, Haluk Özdalga, Nesrin Nas, Mehmet Altan, Doğu Ergil, Abdulbaki Erdoğmuş, Beyhan Aslan, Müslim Doğan, Sırrı Özbek, Suat Kınıklıoğlu, Erdal Türkkan, Ali Rıza Çoban ve Helün Fırat’tan oluşan grup, hem AK Parti’ye yakınlıklarıyla hem de eleştirel duruşlarıyla biliniyor. “Adalet, hukukun üstünlüğüyle sağlanır,” diyerek tüm siyasi tarafları hukuka bağlı kalmaya çağırdılar.
