Denizli Atatürk Parkı’ndan başlayan 21 Mayıs 1864 Çerkes Soykırımı ve Sürgünü Anma Yürüyüşü, Delikliçınar Meydanı’ndaki Atatürk Anıtı önünde sona erdi. Çerkesler, ellerinde sürgünün acısını yansıtan pankartlar ve dövizlerle katıldıkları etkinlikte, konuşmalar ve sunumlar sırasında duygusal anlar yaşadı. Tören, Çerkes halkının tarih boyunca yaşadığı trajediyi hatırlatmak ve soykırımın tanınması talebini yinelemek için düzenlendi. Katılımcılar, Çerkes bayrakları ve geleneksel kıyafetlerle geçmişlerine sahip çıktıklarını gösterdi.
TANINMA TALEBİ: “ÇERKES SOYKIRIMI RESMEN KABUL EDİLSİN”
Denizli Çerkes Derneği Başkanı Erkan Eş, törende yaptığı konuşmada, Çerkes Soykırımı’nın resmi olarak tanınması gerektiğini vurguladı. “Burada, 161 yıl önce yaşanan büyük bir acının, insanlık tarihine kara bir leke olarak kazınan bir trajedinin yıl dönümünde bir araya geldik. 1864 yılında Rus Çarlığı’nın gerçekleştirdiği askeri harekât sonucunda yüz binlerce Çerkes katledildi, hayatta kalanlar ise zorla anavatanlarından koparılarak Osmanlı topraklarına sürgün edildi” dedi. Eş, Gürcistan ve Ukrayna’nın soykırımı resmen tanıdığını hatırlatarak, “Türkiye Büyük Millet Meclisi başta olmak üzere tüm resmi kurumlar, bu konuda tarihi ve vicdani sorumluluk üstlenmelidir” şeklinde konuştu. Çerkeslerin, kimliklerini ve kültürlerini koruma mücadelesinde eşit yurttaşlar olarak yaşamak istediklerini ifade etti.
KÜLTÜR VE KİMLİK MÜCADELESİ: “UNUTMADIK, UNUTTURMAYACAĞIZ”
Çerkesler, sürgünün sadece fiziksel bir yer değiştirme olmadığını, aynı zamanda kültürel ve sosyal bir yıkım getirdiğini belirtiyor. Erkan Eş, konuşmasında, “Bizler geçmişi hatırlamakla kalmıyor, aynı zamanda geleceği inşa etmek istiyoruz. Bu yürüyüş sadece yas tutmak için değil; adalet, hafıza ve kimlik mücadelesi için yapılmıştır” dedi. Çerkes halkının anavatanla bağlarının güçlendirilmesi, geri dönüş hakkının Rusya Federasyonu tarafından anayasal güvence altına alınması ve kültürel hakların korunması talepleri öne çıktı. Eş, “Kimliğimizle, dilimizle, kültürümüzle yaşamak ve yaşatmak istiyoruz. Unutmadık, unutturmayacağız” diyerek kararlılıklarını vurguladı.
DÜNYADA TANINMA SÜRECİ: İLK ADIMLAR ATILDI
Çerkes Soykırımı, uluslararası alanda da tanınma yolunda ilerliyor. Gürcistan, 20 Mayıs 2011’de soykırımı resmen tanıyan ilk ülke oldu. Ukrayna ise 9 Ocak 2025’te, Çerkeslerin başvuruları üzerine soykırımı tanıma kararı aldı. Ayrıca, ABD’nin Wayne şehri ve Doğu Türkistan Sürgün Hükümeti de soykırımı resmi olarak kabul etti. Türkiye’de ise Çoğulcu Demokrasi Partisi, Emek Partisi ve İşçi Partisi gibi bazı siyasi partiler, soykırımın tanınması çağrısında bulundu. Denizli Çerkes Derneği, Türkiye’nin de bu tarihi sorumluluğu üstlenmesini ve Çerkes halkının taleplerine kulak vermesini bekliyor.
GELECEĞE YÖNELİK ADIMLAR: ADALET VE HAFIZA
Çerkesler, 161 yıldır sürgünde olmalarına rağmen kimliklerini koruma mücadelesinden vazgeçmiyor. Denizli’deki anma töreni, sadece geçmişi yâd etmekle sınırlı kalmadı; aynı zamanda adalet arayışının bir sembolü oldu. Katılımcılar, Çerkes dilinin ve kültürünün korunması, anavatanlarına dönüş hakkının tanınması ve soykırımın yol açtığı kayıpların tazmin edilmesi gerektiğini vurguladı. Erkan Eş, konuşmasını, “Bugün burada bizimle yürüyen, destek veren herkese teşekkür ediyoruz. 161 yıldır sürgündeyiz, 161 yıldır var olmak için direniyoruz” diyerek tamamladı.
SOYKIRIMIN TARİHİ: 1864’ÜN KARA LEKESİ
1864 yılında Çarlık Rusyası’nın Kafkasya’daki Çerkes halkına yönelik gerçekleştirdiği sistematik katliam ve sürgün, insanlık tarihine bir utanç sayfası olarak kazındı. Yüz binlerce Çerkes, anavatanları Kafkasya’dan zorla koparılıp Osmanlı topraklarına sürüldü. Karadeniz kıyılarında toplanan Çerkesler, Anapa, Soçi, Tuapse gibi limanlardan gemilere bindirilerek Trabzon, Samsun ve İstanbul gibi bölgelere gönderildi. Bu süreçte, açlık, salgın hastalıklar ve zorlu deniz yolculukları nedeniyle yaklaşık 600 bin ila 800 bin kişi hayatını kaybetti. Tarihi kayıtlara göre, 2 milyona yakın Çerkes sürgüne maruz kaldı, hayatta kalanlar ise yeni topraklarda zorlu yaşam koşullarına terk edildi.
