Çardak Kervansarayı, 1230 yılında Ayaz bin Abdullah el Şahabi tarafından inşa ettirilen Anadolu Selçuklu dönemi eserlerinden biri olarak biliniyor. Yapının giriş cephesinde yapılan incelemelerde, Moğol, Buryat, Tuva ve Altay Türklerinde yaygın olarak kullanılan “Ulzii” (Ölzii) motifi ile Orhun Yazıtları’nın önemli devlet adamı Bilge Tonyukuk’un boy tamgasının aynı duvar üzerinde yer aldığı ortaya çıktı. Moğolistan’daki Bilge Tonyukuk Anıtı’nda da görülen Türk tamgasının, Anadolu’daki bir Selçuklu eserinde bulunması dikkatleri çekti.
“TÜRK-MOĞOL ETKİLEŞİMİNİN NADİR KANITI”
Araştırmacı-yazar Ümit Şıracı, keşfe ilişkin yaptığı değerlendirmede şu ifadeleri kullandı: “Kervansarayın giriş cephesinde yer alan en dikkat çekici işaretlerden biri, Moğol kültüründe ‘Ölzii’ adıyla bilinen Ulzii tamgası. Moğolcada ‘uğur, talih, bereket, kut’ anlamına gelen bu işaret; Moğol, Buryat, Tuva ve Altay topluluklarında sıkça görülüyor. Tamganın bir Selçuklu kervansarayında yer almasının, ticaret yollarındaki kültürel etkileşimlerin somut bir göstergesi olduğunu hatırlatan Şıracı, “Sonsuzluk düğümünü andıran bu kadim motifin anlamları arasında, zarardan korunma, kötülükten uzak kalma, hayatın kesintisiz devamı, uyum ve dengeli ilişki, şans ve bereket gibi temalar bulunuyor.”
Şıracı sözlerini şöyle sürdürdü: “Kervansarayda bulunan bir diğer sembol ise Orhun Yazıtları’nın bilge veziri Tonyukuk’un boyuna ait olduğu düşünülen tamga. Aynı işaret, bugün Moğolistan’daki Bilge Tonyukuk Anıtı üzerinde de görülüyor. Bu işaret, Türk tarihinin en önemli devlet adamlarından biri olan Bilge Tonyukuk’un kültürel mirasının Anadolu’ya kadar ulaştığını gösteriyor. Bu keşif, Türk tamgaları ile Moğol sembollerinin Selçuklu döneminde aynı mimari mekânda yer almasının ilk örneklerinden biri olabilir.”
YENİ İNCELEME ÇALIŞMASI BAŞLATILACAK
Uzmanlar, Çardak Kervansarayı’ndaki bu iki sembolün aynı yapıda bulunmasının, yalnızca kültürel etkileşimi değil, aynı dönemde İpek Yolu üzerindeki ticaret güvenliği ve bereket ritüellerini de yansıtabileceğini belirtiyor. Tarihi yapının kabartma ve sembolleri üzerine detaylı bir bilimsel inceleme çalışması başlatılması bekleniyor.
